Smog na światowym celowniku
Na terenie całego województwa przyjęta przez Sejmik uchwała antysmogowa zacznie działać tuż po wakacjach, od września. Wtedy też mamy poznać raport o stanie powietrza w naszym regionie specjalistów z Banku Światowego
Projekt „Catching-up regions” (wcześniej Lagging Regions – Regiony Słabiej Rozwinięte) ma charakter badawczy i doradczy. Skierowany do słabiej rozwiniętych regionów UE. Składa się z dwóch modułów: analitycznego, którego celem jest określenie czynników spowalniających procesy rozwojowe; oraz doradczego, którego z kolei zadaniem jest określenie i wdrożenie w wybranych obszarach działań, które przyczynią się do zwiększenia skuteczności instrumentów polityki spójności w osiąganiu zakładanych celów rozwojowych.
Do tej pory w projekcie brały udział dwa województwa: świętokrzyskie i podkarpackie. Krajowi i zagraniczni fachowcy doradzali głównie w takich kwestiach jak: rozwijanie współpracy pomiędzy nauką i biznesem, wspieranie szkolnictwa zawodowego, rozwijanie lokalnej przedsiębiorczości i ułatwienia rozpoczynania działalności gospodarczej.
Już w tym roku z inicjatywą włącznie się do tych zadań wyszło województwo małopolskie i śląskie. Tutaj wspólnym mianownikiem są kłopoty z czystym powietrzem i dobraniem efektywnych i jak najszerszych sposobów walki ze smogiem.
- Od początku prac nad uchwałą antysmogową Sejmiku Województwa Śląskiego powtarzałem, że to nie może być jedna inicjatywa. Że konieczne są rozwiązania ogólnokrajowe. Bardzo przydatna może okazać się pomoc międzynarodowa, z której teraz właśnie zaczynamy w tej kwestii korzystać – uważa marszałek województwa śląskiego Wojciech Saługa.
Eksperci Banku Światowego odwiedzili śląskie w lipcu (10-11). Wstępny plan wizyty zakładał wizytę w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Śląskiego, w Wojewódzkim Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach oraz w trzech wytypowanych miast. Wstępnie zaproponowano Katowice, Częstochowę oraz Rybnik.
Wcześniej – 29 czerwca, w warszawskiej siedzibie polskiego oddziału Banku Światowego, spotkał się Komitet Sterujący projektu „Catching-up regions”. Zaproszono również przedstawicieli komisji Europejskiej. Ministerstwa Rozwoju, Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa oraz zainteresowanych województw: podkarpackiego, świętokrzyskiego, małopolskiego i śląskiego.
Zaprezentowano pełną analizę badanego problemu, czyli problemów z czystym powietrzem w małopolskim i śląskim. Jako jedną z niezbędnych do podjęcia działań wytypowano termomodernizację budynków jednorodzinnych.
Ustalono, że w projekt muszą zaangażować się samorządy lokalne. Same założenia projektu muszą być dopasowane do realiów naszych gospodarstw domowych, przede wszystkim pod kątem możliwości finansowych. Tutaj akcentowano konieczność podjęcia konkretnych działań rynkowych. System dotacji nie jest zły, ale nie gwarantuje ciągłości działań przez lata – co w przypadku smogu jest wymagane. Podkreślono, że jakiekolwiek działania w tej mierze muszą być poprzedzone dogłębną analizą.
Komitet Sterujący określił czas trwania projektu na 9 miesięcy – do marca 2018 r. Istotna jest polityka Banku Światowego w tym względzie, który zwyczajowo inicjuje działania w danym projekcie, ale potem bardzo szybko chce oddać jego realizację w ręce samych beneficjentów – gospodarzy regionu.
Kolejne posiedzenie Komitetu Sterującego projektu „Catching-up regions” wyznaczono na wrzesień br. Do tego czasu powinna zakończyć się cała część diagnostyczna w postaci stosownego raportu. Ten odpowie na takie pytania jak: jakie działania podjąć w pierwszej kolejności i czy w realizację projektu angażować Komisję Europejską.
Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 września 2017 r. na terenie całego województwa śląskiego. Zgodnie z nimi od tego też czasu nie będzie można stosować węgla brunatnego, mułów i flotokoncentratów oraz biomasy stałej o wilgotności powyżej 20 proc.
Uchwała obowiązuje także wszystkich tych, którzy po 1 września planują instalację urządzeń grzewczych. Wedle przyjętych zapisów w takim przypadku muszą być to kotły minimum klasy 5. Założono trzy daty graniczne wymiany starych kotłów w zależności od długości lat użytkowania. W przypadku kotłów eksploatowanych powyżej 10 lat od daty produkcji trzeba będzie je wymienić na klasę 5 do końca 2021 roku. Ci, którzy użytkują kotły od 5-10 lat, powinni wymienić je do końca 2023 roku, a użytkownicy najmłodszych kotłów mają czas do końca 2025 roku. Na rynku są stosowane również kotły klasy 3 i 4. Ze względu na to, że do roku 2016 wymiana na takie kotły była dofinansowywana, graniczną datę ich obowiązkowej wymiany na klasę 5 wydłuża się do końca roku 2027. Co istotne, każdy, kto buduje nowy dom i zamierza ogrzewać go węglem lub drewnem, ma obowiązek zainstalować kocioł klasy 5. Ta regulacja będzie miała zastosowanie już od 1 września 2017 roku.
Z raportu Światowej Organizacji Zdrowia „Ambient Air Pollution Database 2016” wynika, że 33 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Europy znajduje się w Polsce, z czego aż 10 leży w województwie śląskim. Natomiast raport Światowej Organizacji Zdrowia z 2015 r. „Economic cost of the health impact of air pollution in Europe” wykazuje, że w 2010 r. zanieczyszczenia powietrza w Polsce przyczyniły się do śmierci ponad 48,5 tys. Polaków, co z kolei wygenerowało koszty w wysokości 101,826 mld dolarów. Szacuje się, że zanieczyszczenie powietrza pyłem zawieszonym PM2,5 odpowiada za blisko 0,5 mln przedwczesnych zgonów w Europie (ponad 400 tys. w 28 krajach UE), w tym za blisko 80 proc. zgonów spowodowanych chorobami układu oddechowego i rakiem płuc.
Najnowsze dane wskazują, że w Polsce w 2012 r. z powodu ostrych chorób dolnych dróg oddechowych odnotowano 12 zgonów, 483 zgonów z powodu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), raka płuc – 5731, choroby niedokrwiennej serca – 11 987; udaru – 8376.