Adaptacja klimatu – gród Siemiona pozostaje w grze
Rada jest tylko jedna: trzeba działać jak najszybciej i w jak najszerszej kooperatywie. Tylko tak mamy szansę uporać się z coraz większymi zmianami aury.
Biorąc pod uwagę dane z tego lata, kiedy fala upałów przykryła prawie całą Ziemię, powodując w różnych jej miejscach tragiczne pożary, ale także inne dowody – zebrane zwłaszcza w ostatnich latach – nie ma cienia wątpliwości co do postępujących zmian w klimacie.
Owszem, ciągle nie brakuje tych, którzy upierają się, że klimat ma się bardzo dobrze i nic tego nie zmieni, tym bardziej działalność człowieka. Tak jak zawsze będą wśród nas ludzie wierzący, że nasza planeta wbrew powszechnej opinii nie przypomina kuli a bardziej płaski dysk. To jednak w żaden sposób nie zmienia faktów. Te zaś są jednoznaczne.
Naukowcom z Uniwersytetu Harvarda udało się zrekonstruować lata na przestrzeni sześciu stuleci. Wg Amerykanów właśnie teraz mamy do czynienia z najcieplejszymi tymi porami roku od 600 lat. Efekt to nie tylko topnienie lodowców na biegunach i tym samym bardzo niebezpieczne dla całej ludzkości podnoszenie się poziomu wód oceanów. Przez większość z nas niestety traktowane raczej jako figura retoryczna niż coś rzeczywistego, mogącego zagrozić. Wszak skoro oceany daleko, to i sam kłopot też.
Znawcy tematu od lat ostrzegali, że jednym z symptomów będą coraz gwałtowniejsze zmiany w pogodzie. I dzisiaj chyba ze świeczką trzeba byłoby szukać tego, kto miałby jeszcze jakiegokolwiek wątpliwości w tym względzie. Nie dziwi więc podejmowanie na całym świecie inicjatyw, które mają na celu wyhamowanie tych zmian i dostosowywanie do ich skutków ludzi. Coraz głośniej mówi się o symulacjach wybuchów wulkanów, czy dostarczaniu do wyższych partii ziemskiej atmosfery tlenków siarki, które odbijają promienie słoneczne i tak mogłoby pomóc w ochłodzeniu naszej planety.
Nie brakuje też działań zmierzających do ograniczenia niskiej emisji i zanieczyszczenia powietrza. Jedną z takich instytucjonalnych inicjatyw jest „Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” (SPA 2020), którego jednym z beneficjentów są Siemianowice Śl.
„W Polsce ponad 60% ludności żyje w miastach, które są głównymi ośrodkami działalności gospodarczej i kulturalnej, centrami innowacji oraz miejscem zatrudnienia. Z tego względu konieczność przygotowania tych obszarów do możliwych zmian i zagrożeń stanowi kluczowe wyzwanie zarówno dla samorządów lokalnych, jak i dla ich mieszkańców.” – czytamy na stronie Ministerstwa Środowiska.
„SPA 2020 stanowi pierwszy krok w kierunku zdefiniowania długofalowej wizji adaptacji do zmian klimatu. Wytyczne odnośnie do adaptacji w perspektywie do roku 2070 zostaną opracowane i upublicznione przez MŚ już po przyjęciu SPA 2020. Planowanie w tak długiej perspektywie jest konieczne m. in. z uwagi na niekorzystne zjawiska klimatyczne i pogodowe, których natężenie i częstotliwości zmienią się istotnie na przestrzeni najbliższych dekad w porównaniu do sytuacji obecnej, co wynika ze scenariuszy zmian klimatu dla Polski.” – dowiadujemy się z kolei z kart Programu SPA2020.
Jedną z inicjatyw Ministerstwa Środowiska, w ramach SPA2020 było wydanie, specjalnie dla samorządów terytorialnych, „Podręcznika adaptacji dla miast”. Dokument zawiera wytyczne do przygotowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu dostosowanych do lokalnych uwarunkowań i potrzeb. Z kolei w styczniu 2017 r. rozpoczęła się realizacja projektu Ministerstwa Środowiska „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców”. W efekcie w 44 miastach do końca tego roku mają powstać Miejskie Plany Adaptacji.
Wszyscy musimy odpowiedzieć sobie na pytanie, jak dostosować się do zmian klimatu. Obecnie eksperci razem z przedstawicielami miast określają działania adaptacyjne, które pomogą aglomeracjom w skutecznym reagowaniu na zmiany klimatu. Cieszy nas aktywny udział samorządów w opracowaniu planów adaptacji, liczymy także na zaangażowanie społeczeństwa w późniejszym procesie ich wdrażania – twierdzi Paweł Sałek, wiceminister środowiska, pełnomocnik rządu ds. polityki klimatycznej.
***
Miejski Plan Adaptacji dla Siemianowic Śląskich
Siemianowice Śląskie są na ostatnim etapie przygotowania Miejskiego Planu Adaptacji do zmian klimatu. Jego celem jest uporządkowanie i zhierarchizowanie działań, które należy podjąć w perspektywie kilkunastu lat, aby przystosować miasto do zmian klimatu i złagodzić negatywne skutki tych zmian. Co więcej dokument pozwoli władzom miejskim ubiegać się o zewnętrzne środki finansowe na realizację zadań i projektów mieszczących się w obszarze „ Adaptacji do zmian klimatu”.
O szczegóły projektu MPA dla naszego miasta, zapytaliśmy dr inż. Magdalenę Głogowską z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych.
Czym jest Miejski Plan Adaptacji i na jakim etapie realizacji jest siemianowicki dokument?
„Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców” to koordynowany przez Ministerstwo Środowiska projekt przystosowania terenów zurbanizowanych do obecnych i prognozowanych warunków klimatycznych. W inicjatywie biorą udział 44 polskie miasta, dzięki czemu jest to największe tego typu przedsięwzięcie w Europie. Miasta po raz pierwszy otrzymają kompleksowe dokumenty identyfikujące zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz dopracowane, indywidualnie dobrane rozwiązania adaptacyjne. Jednolita dla wszystkich miast, ale elastyczna metodyka, zapewnia spójność strukturalną wszystkich 44 miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA) i pozwala uwzględniać cechy indywidualne poszczególnych miast.
MPA powstają we współpracy władz miast, przedstawicieli mieszkańców oraz ekspertów wiodących ośrodków naukowych w zakresie ochrony środowiska: Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego, Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz firmy inżynieryjno-konsultingowej Arcadis.
Celem miejskiego planu adaptacji do zmian klimatu jest uporządkowanie i zhierarchizowanie działań, które należy podjąć w perspektywie kilkunastu lat, aby przystosować miasto do zmian klimatu i złagodzić negatywne skutki tych zmian.
Miasto Siemianowice Śląskie jest na etapie 6 (ostatnim) realizacji projektu tj. przygotowaniu dokumentu MPA. W tym etapie opracowana zostanie ostateczna wersja MPA oraz przygotowana zostanie Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko (SOOS). Zakończenie etapu jest planowane na 31 października 2018 roku.
Na jakie zagrożenia, związane ze zmianą klimatu, narażone są Siemianowice Śląskie?
Eksperci przeanalizowali dokumenty strategiczne miasta, historyczne dane meteorologiczne z 35 lat (1981-2015) m.in. ze stacji synoptycznej Katowice – Muchowiec, która jest reprezentatywna dla Siemianowic Śląskich, a także ze stacji klimatycznej Planetarium Śląskiego, punktów wodowskazowych na rzece Brynicy oraz danych satelitarnych. Zjawiska klimatyczne i ich pochodne analizowano w aspekcie zaobserwowanych trendów określonych na podstawie danych historycznych oraz przyszłych trendów wynikających z przeanalizowanych scenariuszy zmian klimatu. Na tej podstawie wskazano najbardziej istotne dla miasta zjawiska meteorologiczne i hydrologiczne, którymi są:
- temperatury ekstremalne, a szczególnie dni upalne i fale upałów,
- długotrwałe okresy bezopadowe często połączone z wysoką temperaturą,
- występowanie krótkich lecz intensywnych opadów, które mogą powodować lokalne podtopienia ulic i budynków,
- silny wiatr i burze,
- występowanie tzw. miejskiej wyspy ciepła,
- znaczne zanieczyszczenie powietrza, szczególnie pyłami, powiązane z występowaniem smogu zimowego,
Niezależnie od negatywnych zjawisk, w mieście można zaobserwować pozytywne aspekty zmieniającego się klimatu. Są nimi:
- coraz rzadsze występowanie fal zimna i dni mroźnych,
- mniejsze opady śniegu i krótszy czas zalegania pokrywy śnieżnej,
- sporadyczne i ograniczone przestrzennie występowanie powodzi rzecznych.
Jakie korzyści dla miasta przyniesie opracowanie powyższego planu?
Korzyści z planowania i wdrażania działań adaptacyjnych to:
- wzrost bezpieczeństwa i ochrona zdrowia mieszkańców, np. dzięki efektywnym rozwiązaniom gospodarowania zasobami wodnymi oraz współpracy z sąsiednimi miastami przy utrzymaniu systemów ochrony przeciwpowodziowej,
- poprawa jakości życia w miastach przez obniżenie ryzyka termicznego w wyniku zastosowania „zielonych” form zagospodarowanie przestrzeni miejskiej,
- utrzymanie spójności i trwałości przestrzennej sieci ekologicznej miasta,
- polepszenie warunków mieszkaniowych i inwestycyjnych za sprawą planów zagospodarowania przestrzeni miejskiej oraz wytycznych planistycznych i architektonicznych, które zapewnią budynkom trwałość i odporność na zmiany klimatu,
- podniesienie świadomości na temat zmian klimatu wśród mieszkańców poprzez działania edukacyjne, które przyczynią się do wzrostu odpowiedzialnych i obywatelskich postaw,
- poprawa współpracy między służbami ratowniczymi a innymi jednostkami organizacyjnymi,
- rozwój i promocja istniejących systemów szybkiego reagowania i ostrzegania,
- intensyfikacja współpracy między gminnej i regionalnej.
Dysponowanie dokumentem MPA pozwoli władzom miejskim ubiegać się o zewnętrzne środki finansowe na realizację zadań i projektów mieszczących się w obszarze „ Adaptacji do zmian klimatu”.