Wspomnienie Tajnej Organizacji Nauczycielskiej
„To, co przeżyło jedno pokolenie, drugie przerabia w sercu i pamięci...”
(Artur Oppman)
Przypadający w październiku Dzień Edukacji Narodowej jest doskonałą okazją, by przypomnieć historię Tajnej Organizacji Nauczycielskiej (TON).
Tajna Organizacja Nauczycielska powstała w początkowym okresie okupacji, w październiku 1939 roku, kiedy kierownictwo Związku Nauczycielstwa Polskiego zdecydowało się na kontynuację pracy związkowej w konspiracji pod kryptonimem TON.
Działalność TON obejmowała obszar okupowanej i rozbitej terytorialnie Polski.
W każdym województwie funkcjonowały zarządy okręgowe, powiatowe i gminne TON. Do podstawowych zadań TON należało organizowanie tajnej oświaty, akcji wydawniczej, samopomocy koleżeńskiej, współpracy z podziemnym ruchem oporu.
Na terenie miasta Siemianowice Śląskie w okresie powojennym pracowało 17 członków TON-u. Początkowo przy Związku Nauczycielstwa Polskiego funkcjonował na terenie naszego miasta klub TON-u, który zaprzestał działalności wraz ze zmniejszającą się liczba członków. Najdłużej z byłych „tonowców” z siemianowicką oświatą była związana kol. Czesława Chmiel, która zmarła w 2004 roku.
Jednym z ważnych zadań Związku Nauczycielstwa Polskiego jest pamięć o chlubnych tradycjach naszej organizacji i przekazywanie wiedzy o tych latach młodym pokoleniom Polaków. W 2015 roku, w którym obchodziliśmy 110-rocznicę powstania Związku Nauczycielstwa Polskiego, po miesiącach starań Zarządu Oddziału ZNP w Siemianowicach Śląskich władze Miasta dostrzegły potrzebę kultywowania pięknych kart historii naszego miasta i nadały nazwę Tajnej Organizacji Nauczycielskiej skwerowi, który znajduje się przy ulicy Marii Skłodowskiej – Curie.
Z całą pewnością skwer Tajnej Organizacji Nauczycielskiej jest pięknym gestem honorującym działalność nauczycieli tajnego nauczania, stanowiącą cenny przykład bohaterskiej postawy w walce o wolność i niepodległość, na równi z walką zbrojną. Wzbogaca wiedzę społeczeństwa naszego miasta o wkładzie polskich nauczycieli w dzieło utrzymania ciągłości systemu edukacji w okresie okupacji hitlerowskiej i zachowanie tożsamości narodowej. Jeszcze nie tak dawno skwer uległ zniszczeniu, ale teraz na nowo został odnowiony.