Dekomunizacja siemianowickich ulic - oddaj swój głos
Ustawa dekomunizacyjna, która weszła w życie 2 września br. nakłada na gminy obowiązek zmiany nazw ulic upamiętniających lub nawiązujących do komunizmu i innych systemów totalitarnych. Gminy na dokonanie zmian mają rok. Do ustawy nie stworzony listy nazwisk, nazw i dat, które zdaniem ustawodawcy winny być zmienione. Nasze miasto, podobnie jak wiele gmin, ma na swoim terenie ulice, którym patronują postaci z minionego ustroju politycznego lub pośrednio są z nim powiązane. Decyzją Prezydenta Miasta zmiany nazw ulic poddane są konsultacji z mieszkańcami. Za stworzenie listy ulic wymagających zmiany w oparciu o ww. ustawę odpowiedzialny był Zespół ds. nazewnictwa obiektów miejskich w Siemianowicach Ślaskich. Propozycje alternatywnych nazw są wynikiem pracy Zespołu ds. nazewnictwa, Biura Rzecznika Prasowego oraz bezpośrednich sugestii mieszkańców przekazanych Prezydentowi.
Konsultacje trwają do 30 września i opierają się o anonimową ankietę, w której można oddać głos na propozycję nowej nazwy ulicy.
Ankietę można wypełnić pod adresem: https://www.interankiety.pl/i/4aAW00pK
Poniżej przedstawiamy informacje biograficzne patronów ulic, których nazwy podlegają zmianie.
1. Marian Buczek - 1896 – 1939; polski działacz socjalistyczny i komunistyczny; członek kolejno Polskiej Partii Socjalistycznej, PPS-Opozycji, Komunistycznej Partii Polski. Po powołaniu w 1918 Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej przez Ignacego Daszyńskiego został szefem wydziału śledczego Milicji Ludowej PPS w Lublinie, która ochraniała ten rząd. W XX-leciu międzywojennym kilkakrotnie skazany na wieloletni pobyt w więzieniu za antypaństwową działalność komunistyczną i przynależność do sekcji wojskowej Komunistycznej Partii Polski będącej agenturą Związku Sowieckiego. W 1935 odmówił zrzeczenia się obywatelstwa polskiego w zamian za propozycję wcześniejszego zwolnienia z więzienia i wyjazdu do ZSRR. Ogółem przesiedział w aresztach i więzieniach II Rzeczypospolitej 16 lat; był więźniem politycznym o najdłuższym stażu więziennym w II RP. Po wybuchu II wojny światowej i ucieczce władz więziennych 1 września, w związku z amnestią ogłoszoną z dniem wybuchu wojny uwolniony z więzienia w Rawiczu, zgłosił się do najbliższej jednostki wojskowej, gdzie został aresztowany i przewieziony do Poznania a po dwóch dniach zwolniony. Zginął w nocy z 9 na 10 września 1939 pod Ożarowem Mazowieckim, gdzie oddziały Wojska Polskiego i uciekinierzy cywilni znaleźli się w śmiertelnej pułapce. Buczek ocenił, że ich jedyną szansą było przedarcie się przez pierścień okrążenia. W nocy z 9 na 10 września 1939 uciekinierzy którzy próbowali przeczołgać się koło gniazda karabinu maszynowego za pozycje niemieckie, zostali oświetleni i ostrzelani. Marian Buczek w trakcie tego ostrzału zginął. W okresie Polski Ludowej Buczek był symbolem eksponowanym przez władze. Jego imię nadano ulicom w wielu miastach (np. w Warszawie obecnej ulicy Słomińskiego, w Szczecinie obecnej ulicy Piłsudskiego, w Świnoujściu obecnej ulicy Norweskiej), szkołom i zakładom pracy.
2. Teodor Duracz - (ps. "Profesor") 1883 - 1943; polski działacz komunistyczny, adwokat, agent wywiadu radzieckiego. Od 1905 należał do Polskiej Partii Socjalistycznej, potem do PPS-Lewicy i Komunistycznej Partii Polski. W 1905 był jednym z organizatorów strajku chłopskiego, za co został aresztowany i przez miesiąc był więziony. W 1917 brał udział w rewolucji październikowej; pracował w Komisariacie do Spraw Polskich jako kierownik Wydziału Organizacyjnego i redaktor "Wiadomości", urzędowego organu Komisariatu w Zagłębiu Doniecko-Krzyworoskim. W sierpniu 1918, gdy Ukrainę zajęły wojska państw centralnych, przybył do Polski. W grudniu 1918 wstąpił do Komunistycznej Partii Polski i otrzymał od tej partii zadanie zorganizowania Wydziału Prawnego przy WRDR. W latach 1918-1939 obrońca w procesach politycznych polskich komunistów i działaczy robotniczych, bronił m.in. Tomasza Dąbala (1922), Władysława Hibnera, Władysława Kniewskiego i Henryka Rutkowskiego (1925), Marcelego Nowotkę i Małgorzatę Fornalską (1935). Był członkiem Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Był wieloletnim współpracownikiem wywiadu radzieckiego w Polsce. Jego kancelaria adwokacka zajmowała się koordynacją obrony komunistycznych działaczy i osób prowadzących działalność szpiegowską na rzecz ZSRR. Jednocześnie pracował w sowieckim przedstawicielstwie handlowym w Warszawie. Przez kancelarię Duracza przechodziły informacje z jednej z najważniejszych siatek sowieckich, penetrującą MSW i polską policję polityczną. W 1941 w grupie "Proletariusz", współredagował pismo "Przełom". W 1942 w szeregach Polskiej Partii Robotniczej, był jednym z czołowych działaczy i członkiem KC (kierownik Wydziału Informacji). Po śmierci Marcelego Nowotki prowadził wewnętrzne dochodzenie w ramach PPR na temat okoliczności tego zabójstwa.
3. Gwardia Ludowa - dr Piotr Gontarczyk z Biura Edukacji Publicznej IPN: GL nie walczyła o Polskę, tylko była fragmentem komunistycznej konspiracji, którą budowano od 1941 r. na polecenie Stalina. Głównym jej zadaniem była aktywizacja zbrojna Polaków i, jak się da, wywołanie zbrojnego powstania. Gdyby doszło do realizacji takiego scenariusza, skończyłoby się to – wobec ogromnej przewagi Niemców – hekatombą ofiar po stronie polskiej. Ale to nie obchodziło ani Kremla ani władz PPR. Jednym i drugim chodziło po prostu o przerwanie linii zaopatrzeniowych na front wschodni. Jeszcze raz powtarzam: tu w żadnym razie nie chodziło o Polskę - to były działania na jej szkodę. GL to komunistyczny nowotwór na ciele społeczeństwa, a nie coś, co należałoby upamiętniać. Podstawowym celem istnienia GL i AL nie była walka z okupantem. To było narzędzie realizacji innych celów. Do tych należało m.in.: wsparcie frontu wschodniego, przejęcie kontroli nad prowincją i wypieranie stamtąd wpływów niepodległościowej konspiracji. Kiedy komuniści poczuli się w latach 1943/44 pewniej, coraz częściej zaczęli występować zbrojnie przeciwko AK i NSZ. W walkach z komunistami i pacyfikacjach przez nich przeprowadzanych zginęło nie mniej niż kilkuset żołnierzy polskiego podziemia. Oddziały GL wymordowały też co najmniej kilkuset ukrywających się w lasach Żydów. Z drugiej strony dorobek GL/AL w walce z Niemcami to w głównej mierze propagandowa mistyfikacja.
4. Jan Hadamik – 1901-1941, członek Związku Spartakusa (marksistowski ruch rewolucyjny, działający w Cesarstwie Niemieckim podczas I wojny światowej. Głównymi organizatorami związku byli: Róża Luksemburg, Karl Liebknecht, Julian Marchlewski, Franz Mehring, Clara Zetkin i Leon Jogiches); Komunistycznej Partii Górnego Śląska a następnie KPP; brał udział w organizowaniu strajków 1923 i 1924 (przystąpił do nich proletariat Górnego Śląska; bohaterski strajk górników, który przekształcił się w strajk powszechny na całym Górnym Śląsku, prowadzony był przez jednolitofrontowy „Komitet 21”, wybrany na walnym zebraniu delegatów wszystkich kopalń i hut górnośląskich; na czele „Komitetu 21” stał komunista, poseł do sejmu śląskiego, Józef Wieczorek; w późniejszej fazie strajku przyłączyli się do niego górnicy Zagłębia Dąbrowskiego i strajki zakończyły się zwycięstwem); zginął w Oświęcimiu.
5. Janek Krasicki – 19919 – 1943; polski działacz komunistyczny, młodzieżowy działacz i agitator stalinowski, funkcjonariusz Komsomołu we Lwowie, następnie członek grup dywersyjnych, członek Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej, formalnie ogłoszony przewodniczącym Związku Walki Młodych; w okresie PRL-u nie eksponowano nadmiernie jego działalności na rzecz ZSRR i aktywności w propagowaniu kultu Stalina, całkowicie przemilczając, że był sowieckim agitatorem w czasach krwawych represji i deportacji ludności polskiej z ziem wschodnich w latach 1939-1941. Z reguły przemilczano także jego udział w zabójstwie Bolesława Mołojca, gdyż uznawano to za temat niewygodny. Wokół jego postaci wykreowano legendę (np. Halina Rudnicka napisała w 1955 Wspomnienie o Janku Krasickim), stał się symbolem patriotyzmu i bezinteresownej walki młodego pokolenia o socjalizm.
6. Leon Kruczkowski – 1900 – 1962; pisarz i publicysta, a także poseł do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji, członek egzekutywy POP PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich w 1950 roku; lata wojny spędził w obozach jenieckich w Arnswalde II B (Choszczno) i Gross Born (Borne Sulinowo); po powrocie do Polski wstąpił do PPR, założył w Krakowie miesięcznik literacki „Twórczość”; w latach 1945-1948 podsekretarz stanu (wiceminister) w Ministerstwie Kultury i Sztuki, w latach 1949-1956 prezes Zarządu Głównego Związku Literatów Polskich; w latach 1951-1956 przewodniczący Komitetu Współpracy Kulturalnej z Zagranicą; od lutego 1957 członek Rady Państwa; od 1946 roku był posłem – kolejno: do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II i III kadencji; w latach 1952-1956 przewodniczył sejmowej Komisji Oświaty, Nauki i Kultury i był członkiem Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Narodowego; od 1958 członek Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu; był odznaczony orderem Budowniczych Polski Ludowej a w 1953 otrzymał Międzynarodową Nagrodę Leninowską za Umacnianie Pokoju Pomiędzy Narodami.
7. Oskar Lange – 1904 – 1965; polski ekonomista i polityk, poseł na Sejm PRL I, II, III i IV kadencji, członek KC PZPR i Rady Państwa PRL, członek Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w 1958 roku; w czasie swojego pobytu w Ameryce kontaktował się z emigracyjnym PPS, jak i amerykańskim ruchem socjalistycznym. Jako przedstawiciel PPS był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski; w 1941 roku przedstawił Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce; w 1943 roku uczestniczył w kampanii na rzecz współpracy polsko-radzieckiej; współorganizował Ligę Kościuszkowską i Amerykańsko-Polskie Rady Robotnicze; kilkakrotnie występuje w radzieckich depeszach rozszyfrowanych w ramach Projektu Venona; według informacji uzyskanych z tych depesz, został zwerbowany przez radzieckiego szpiega Bolesława Geberta do współpracy z NKWD jako agent wpływu o pseudonimie Friend; zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” (potoczna nazwa koterii - działalność frakcyjna była wówczas w partii zakazana- powstałej w kierownictwie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1956; nazwa pochodzi od zespołu modernistycznych kamienic przy ul. Puławskiej 24 i 26 w Warszawie, które przetrwały wojnę, zasiedlonych po wojnie głównie przez wysokich funkcjonariuszy partyjnych, w których mieszkali niektórzy ze zwolenników tej frakcji), podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych.
8. Wincenty Pstrowski – 1904 – 1948; górnik, rębacz dołowy. W PRL uznany za wzór przodownika pracy; od 1928 r. pracował w kopalniach – najpierw w Polsce, potem w Belgii, powrócił do Polski w 1946 r.; był związany z ruchem lewicowym; w okresie emigracji zarobkowej wstąpił do Komunistycznej Partii Belgii, a po powrocie do kraju wstąpił w szeregi komunistycznej PPR; w okresie PRL została ustanowiona Odznaka im. Wincentego Pstrowskiego.
9. Henryk Rutkowski – 1903 -1925; polski działacz komunistyczny, stracony za zabójstwa; w 1919 był uczestnikiem walk w obronie Lwowa; w 1922 wstąpił do Związku Młodzieży Komunistycznej w Polsce, młodzieżowej przybudówki Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (od 1925 – Komunistycznej Partii Polski); w lipcu 1925 razem z Władysławem Hibnerem i Władysławem Kniewskim zgłosił się na ochotnika do zabójstwa Józefa Cechnowskiego, który został zidentyfikowany jako agent policji w ruchu komunistycznym; w czasach PRL Hibner, Kniewski i Rutkowski byli uznani za bohaterów ruchu robotniczego.
10. Hanka Sawicka – 1917 -1943; polska działaczka komunistyczna pochodzenia żydowskiego, pierwsza przewodnicząca Związku Walki Młodych; w ramach konspiracji komunistycznej Hanna Szapiro była najpierw związana z organizacją młodzieżową „Spartakus” (założoną przed wojną organizacją radykalnych socjalistów, od 1938 roku przejmowaną przez komunistów); współtworzyła redakcję komunistycznego „Biuletynu Radiowego”, od 24 czerwca 1941 roku drukującego komunikaty stalinowskiej propagandy, pochodzące z nasłuchu radia moskiewskiego; podobnie jak inni członkowie Związku Walki Wyzwoleńczej, do którego należała, w styczniu 1942 roku formalnie znalazła się w Polskiej Partii Robotniczej, tworzonej w myśl instrukcji Stalina przez przysłaną z Moskwy drogą lotniczą specjalną grupę Marcelego Nowotki; w lutym 1943 roku została redaktorem nowego konspiracyjnego pisma komunistycznego „Walka Młodych”; w PRL Sawicka była uważana za „pierwszą przewodniczącą ZWM”, opisując jej działalność w konspiracji, pomijano stalinowską ideologię komunistycznego podziemia; uczyniono z niej jedną z propagandowych ikon komunistycznego ruchu młodzieżowego.
11. 27 stycznia – w 1945 roku wojska radzieckiego 1. Frontu Ukraińskiego wyzwoliły niemiecki nazistowski obóz zagłady Auschwitz-Birkenau. W rocznicę tego wydarzenia rokrocznie od 1 listopada 2005 roku obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. 27 stycznia 1945 r. w Przyszowicach na Górnym Śląsku żołnierze Armii Czerwonej brutalnie wymordowali co najmniej 69 osób, w zdecydowanej większości Polaków. Czerwonoarmiści nie oszczędzili nawet uciekinierów z oświęcimskiego marszu śmierci. Żołnierze wdzierali się do domów i puszczali serię z karabinu maszynowego. Oddzielonych od kobiet i dzieci mężczyzn wyprowadzali na podwórko, gdzie byli rozstrzeliwani. Dochodziło do gwałtów na kobietach i dziewczynkach. W 2004 r. katowicki Instytut Pamięci Narodowej wszczął postępowanie w sprawie masakry w Przyszowicach, kwalifikując ją jako zbrodnię przeciwko ludności. Z ustaleń dokonanych przez katowicką Komisję Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że żołnierze Armii Czerwonej wkraczający do śląskich miast w styczniu 1945 r. zamordowali w sumie ponad tysiąc niewinnych cywilów – głównie starców, kobiet i dzieci.
12. Karol Świerczewski – 1897 – 1947; generał pułkownik Armii Czerwonej i generał broni Wojska Polskiego, kandydat nauk wojskowych, działacz komunistyczny sowiecki, hiszpański oraz polski, członek Centralnego Biura Komunistów Polskich i Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej, wiceminister obrony narodowej, poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy 1947–1952 (okręg nr 34 – Gniezno). W 1918 roku został członkiem Wszechrosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików). W 1920 roku za udział w walkach z wojskami antybolszewickimi został odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru. Od tego czasu pełnił także znaczące funkcje w Sztabie Generalnym Armii Czerwonej. Walczył w wojnie domowej w Hiszpanii przeciw wojskom generała Franco. Podczas walk na Półwyspie Iberyjskim używał pseudonimu "Walter". Jak wielu Sowietów, Świerczewski nagminnie nadużywał alkoholu, miał zwyczaj dowodzić w samych majtkach, a dezerterów rozstrzeliwał osobiście. Likwidował jeńców, lecz nie szczędził też własnych ludzi. Świerczewskiemu zarzuca się, że jako dowódca osobiście zatwierdzał wyroki śmierci m.in. na żołnierzy podziemia niepodległościowego po 1944 roku. W PRL Świerczewskiego ukazywano jako patriotę, bohatera oraz internacjonalistę. Nazywano go "człowiekiem, co kulom się nie kłaniał".
13. Józef Wieczorek – 1893 – 1944; górnośląski działacz komunistyczny, powstaniec, poseł na Sejm Śląski II kadencji (1930), współzałożyciel PPR. Był organizatorem rewolucyjnego ruchu robotniczego oraz członkiem „Spartakusa” w 1918 roku; w tym czasie wstąpił również do KPD. Kierował robotniczymi strajkami na Górnym Śląsku. Został jednym z czołowych działaczy komunistycznych na Górnym Śląsku. Uczestniczył w III powstaniu śląskim. Był jednym z twórców i przywódców Komunistycznej Partii Górnego Śląska, pod jego przewodnictwem w październiku 1923 powstał Centralny Komitet Akcji Górnego Śląska (tzw. Komitet 21) składający się z przedstawicieli rad zakładowych. Jesienią 1939 ponownie znalazł się w ZSRR. W 1941 został skierowany do szkoły partyjnej przy Komitecie Wykonawczym Kominternu w Puszkinie koło Moskwy i został członkiem Grupy Inicjatywnej PPR. W nocy na 20 maja 1942 przerzucono go do kraju, gdzie znalazł się w KC PPR. Współorganizował Śląski Obwód PPR. W lipcu 1943 został aresztowany w Trzebini przez Niemców podczas próby przekroczenia granicy między GG a III Rzeszą. Rok później zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz.
14. Franciszek Zubrzycki - 1915–1942; stalinowski działacz komunistyczny, członek Polskiej Partii Robotniczej i Gwardii Ludowej, wykreowany przez propagandę PRL na pierwszego „dowódcę oddziału” Gwardii Ludowej. Przed wojną, w czasie studiów na Politechnice Warszawskiej był prokomunistycznym działaczem Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”. W polskim więzieniu w latach 1938–1939. W czasie okupacji niemieckiej podtrzymywał kontakty ze stalinowskimi grupami komunistycznymi. Od 1941 roku był członkiem prosowieckiego Związku Walki Wyzwoleńczej. Na początku 1942 roku stał się formalnie członkiem PPR. W maju 1942 roku został wyznaczony – pod pseudonimem „Mały Franek” – na dowódcę grupy młodych komunistów, którzy mieli dokonać jakichkolwiek akcji, które przez komunistyczną propagandę miały zostać nagłośnione jako pierwsza akcja bojowa Gwardii Ludowej. W rzeczywistości oddział nie wykonał żadnych akcji przeciw Niemcom. Mimo że w ciągu kilku dni przebywania w lasach piotrkowskich nie wykonano żadnych działań i powrócono do Warszawy, okrzyknięto to w propagandzie „wyjściem w pole” pierwszego „oddziału partyzanckiego” GL. Dla wzmocnienia efektu propagandowego ogłoszono, że był to oddział partyzancki „im. Stefana Czarnieckiego”.
W czerwcu 1942 roku akcję ponowiono – tym razem pod osobistym dowództwem wyznaczonego na dowódcę GL Bolesława Mołojca – byłego żołnierza Brygad Międzynarodowych w Hiszpanii. 9 czerwca 1942 roku dokonano napadu na polską leśniczówkę w Mieszczanach i na leśniczego Jeremiego Kozłowskiego (żołnierza AK), któremu zabrano dubeltówkę i 5 tys. złotych. Po dwóch dniach „oddział” Zubrzyckiego uległ rozproszeniu po napotkaniu grupy niemieckich żandarmów. Faktycznie przestał istnieć.
Zubrzyckiego ogłoszono dowódcą w znacznym stopniu istniejącego tylko formalnie „okręgu częstochowsko-piotrkowskiego GL”. Wkrótce potem, 6 sierpnia 1942 roku został aresztowany przez Niemców na dworcu kolejowym w Tomaszowie Mazowieckim i zginął podczas próby ucieczki.