Szpital Spółki Brackiej • Zabytki • Miasto • Urząd Miasta w Siemianowicach Śląskich

Górnośląska Spółka Bracka z siedzibą w Tarnowskich Górach była pierwszym właścicielem szpitali zakładanych jako forma samopomocy górników pod nazwą Kasa bądź Spółka Bracka. Taka forma samopomocy rozwinęła się w drugiej połowie XIX w. przy kopalniach. Z pomocy Spółek Brackich korzystali górnicy bądź ich rodziny w przypadku choroby, kalectwa czy wypadku przy pracy. W 1854 r. specjalna ustawa spowodowała uniezależnienie Spółek Brackich od władz gminy. Kierownictwo Spółek Brackich sprawowały zarządy składające się z przedstawicieli robotników i pracodawców. W 1858 r. powstała kasa bracka w Siemianowicach. Fundusze jej pochodziły ze składek robotników i dotacji pracodawcy (wynoszącej 1/3 wkładu pracowników). Członkowie kas korzystali z bezpłatnego leczenia, zasiłków chorobowych, rent inwalidzkich. Po ich śmierci rodziny otrzymywały zapomogę.

W Siemianowicach rozpoczęto budowę pierwszego budynku szpitalnego Spółki Brackiej w roku 1866; budowę zakończono w 1868 r. Szpital składał się z wielu pawilonów, otoczonych zielenią. Budowano go na przestrzeni ponad 40 lat. W budynku głównym mieściły się sale dla chorych, biuro oraz mieszkania lekarza i administratora. W pobliżu usytuowano budynek gospodarczy. Mieszkanie dla dozorcy wybudowano w 1874 r., a w 1882 - murowany barak, w którym mieściło się 35 łóżek. W 1902 r. dobudowano do niego salę operacyjną. Pod koniec XIX w. zakupiono i zaadaptowano dla potrzeb szpitala dawny budynek szkolny, znajdujący się w pobliżu. W 1903 roku wybudowano dla potrzeb szpitala nowy budynek kotłowni i maszynowni, z generatorem prądu elektrycznego, łaźniami i pralnią. W 1907 r. budynek ten został rozbudowany. Znaczne zwiększenie się liczby personelu szpitala spowodowało, że w 1905 r. wybudowano kolejny parterowy budynek mieszczący 20 łóżek. W 1906 r. powstała nowa kuchnia, a w 1909 r. wybudowano pawilon chirurgiczny na 125 łóżek. W 1898 r. zbudowana została lodownia. Niewielki budynek pomiędzy pawilonem chirurgicznym a budynkiem pralni i kotłowni mieścił przechowalnię zwłok i dezynfektornię. Przy przepisowym obłożeniu szpitala w 1 ćwierci XX w. było miejsce dla 240 chorych. Szczególnie uciążliwe braki personelu Zarząd Spółki Brackiej starał się rozwiązywać poprzez zobowiązanie wszystkich podległych okręgów szpitalnych do świadczenia sobie nawzajem pomocy. Dotyczyło to przede wszystkim wymiany personelu medycznego między szpitalami.

Budynki zespołu szpitala dawnej Spółki Brackiej zostały wyburzone na przełomie XX/XXI w. Pozostał budynek z 1909 r. Po II wojnie światowej, w 1947 r. w tym właśnie budynku Szpitala Spółki Brackiej utworzony został Wojewódzki Szpital Ginekologiczno-Położniczy, z czasem przekształcony w Szpital Miejski nr 1. Pod koniec l.80 XX w. Budynek szpitala zamknięto i stał opuszczony do chwili, gdy podjęto szczęśliwą dla budynku decyzję o umieszczeniu tam Centrum Leczenia Oparzeń. Wykonano remont kapitalny, wyczyszczono elewacje, dobudowano Izbę Przyjęć z podjazdem dla karetek i od strony południowej dobudowano nowe wejście do budynku. Wymieniono też pokrycie dachowe, przywracając pierwotną dachówkę ceramiczną. Odrestaurowano neoromańskie kolumienki w otworach okiennych dawnego tarasu (obecnie przeszklonych i pełniących funkcje pokoi dla chorych). Budynek ten wpisany został do rejestru zabytków naszego województwa w roku 1995.